رتبه و تراز کنکور چیه؟ و چه فرقی دارند؟ کدوم مهم‌تره؟

آزمون سراسری مهم ترین معیار سنجش داوطلبان برای ورود به دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی محسوب می شود. متقاضیان با آمادگی کامل، در آزمون سراسری شرکت نموده و به پاسخگویی سؤالات دفترچه های کنکور می پردازند. آن ها در زمان اعلام نتایج کنکور، کارنامه ای را دریافت خواهند کرد که شامل اطلاعات و داده هایی ازقبیل نمره نهایی، تراز، رتبه و درصد هر درس می باشد.

اما بسیاری از داوطلبان به ‌درستی نمی ‌دانند که مفهوم و کاربرد هریک از این اطلاعات در کارنامه کنکور چیست. به عبارتی دیگر شناخت کافی از چگونگی ارزیابی عملکردشان در این آزمون حیاتی نداشته و نمی دانند که نتیجه نهایی کنکور چگونه محاسبه می شود. در این مقاله قصد بر این است که دانش آموزان را با مفاهیم زیر آشنا شوند.

• تراز و رتبه چیست؟
• تفاوت رتبه و تراز در کنکور؟
• کدام از آن ها در انتخاب رشته دانشگاهی از اهمیت بالایی برخوردار می باشند؟

منظور از رتبه کنکور چیست؟

همزمان با اعلام نتایج کنکور سراسری، برای هر داوطلب عددی تحت عنوان رتبه کنکور در کارنامه درج می‌شود که نشان‌ دهنده‌ جایگاه و موقعیت او نسبت به سایر داوطلبان است.

به بیان ساده رتبه کنکور سراسری نشان دهنده ترتیب و قرارگیری متقاضیان نسبت به یکدیگر است. یعنی اگر داوطلبی در آزمون سراسری به بیشتر سؤالات دفترچه کنکور پاسخ درست بدهد و عملکرد بهتری نسبت به شرکت کنندگان دیگر داشته باشد، رتبه وی به اعداد سه رقمی یا دو رقمی نزدیک تر شده و درنهایت نتیجه بهتری را در آزمون کنکور دریافت خواهد کرد.

داوطلبان در کارنامه کنکور با دو نوع رتبه با عنوان « رتبه در سهمیه » و « رتبه در کشور » مواجه خواهند شد. رتبه در سهمیه نشاندهنده جایگاه داوطلب نسبت به جایگاه داوطلبان دیگر همان سهمیه می باشد. درحالیکه رتبه کشوری موقعیت داوطلب را نسبت به تمامی شرکت کنندگان گروه آزمایشی در سطح کشور نشان می دهد.

منظور از تراز کنکور چیست؟

رتبه کنکور، اطلاعات کافی را برای سنجش وضعیت دقیق تحصیلی و تفاوت علمی داوطلبان را در اختیار آن ها قرار نمی دهد. این تراز کنکور است که میزان برتری علمی هر داوطلب را نسبت به دیگر شرکت ‌کنندگان نشان می ‌دهد.

تراز یا نمره کل شاخصی است که مشخص کننده ارزش نمرات یا درصدهای کسب شده هر داوطلب و میزان دقیق عملکرد پاسخگویی وی به سؤالات هر درس می باشد.

نمره کل یا تراز متناسب با سطح و درجه سختی سؤالات و همچنین نحوه پاسخ دهی داوطلب به آن ها مشخص می شود. هرچه تراز بالاتر باشد، شانس پذیرش در رشته های تاپ دانشگاهی بیشتر خواهد بود.

بسیاری از داوطلبان تمایل دارند که بدانند تراز کل در آزمون سراسری چگونه محاسبه می شود. برای آنکه بتوان تراز کنکور را محاسبه کرد؛ ابتدا باید نمره خام آن درس و سپس نمره تراز را محاسبه کرد تا در نهایت تراز کل به دست آید. مراحل و نحوه محاسبه تراز کل به صورت زیر است:

فرمول نمره خام

محاسبه نمره خام دروس، اولین گام برای دستیابی به تراز کل در کنکور می باشد. اصطلاح نمره خام به این معناست که نمره هر درس بدون مقایسه با دیگر داوطلبان، سنجیده می شود. نمره خام هر درس از طریق فرمول زیر محاسبه می شود:

با توجه به فرمول بالا، اگر داوطلبی به تمامی سؤالات پاسخ غلط دهد؛ عددی که از فرمول بالا به دست می آید، 33- خواهد بود. همچنین اگر متقاضی به تمامی سؤالات درس پاسخ درست بدهد، عدد حاصل شده 100 خواهد بود.

فرمول محاسبه نمره تراز هر درس

دومین مرحله از محاسبه تراز کل، محاسبه نمره تراز هر درس است. نمره تراز نمایانگر وضعیت عملکرد داوطلب در هر درس می باشد. نحوه محاسبه نمره تراز به صورت زیر است:

در فرمول نمره تراز، محاسبه نمره خام هر درس در مرحله قبلی انجام شده است. ضرایب دروس نیز مقادیر مشخص و معینی هستند که توسط سازمان سنجش برای تمامی دروس تخصصی هر رشته تعیین می شوند. برای مثال ضریب درس زیست شناسی 12 و ضریب درس علوم و فنون 8 می باشد.

نمره تراز هر درس عددی بین 0 تا 10000 است. هرچه عدد نهایی به 10000 نزدیک تر باشد، نشان دهنده این است که عملکرد داوطلب نسبت به متقاضیان دیگر بهتر بوده است.

فرمول محاسبه تراز کنکور (تراز کل دروس)

آخرین مرحله برای به دست آوردن تراز کل کنکور سراسری، قرار دادن اعداد به دست آمده بالا در فرمول زیر است.

ضریب بالاتر نشان دهنده این است که درس از اهمیت بالاتری برخوردار می باشد. به عبارتی درس علوم و فنون با ضریب 8، تأثیر و سهم بیشتری نسبت به ریاضی و آمار با ضریب 6 در تراز کل کنکور دارد. عددی که از فرمول بالا به دست می آید، تراز نهایی داوطلب در آزمون سراسری است.

در انتخاب رشته، رتبه اهمیت بیشتری دارد یا تراز؟

داوطلبین پس از اینکه با مفاهیم رتبه و تراز آشنا شدند، ممکن است در ذهن خود با این سؤال مواجه شوند که در نهایت کدام یک برای انتخاب رشته مهم است؟ در پاسخ باید گفت که فرآیند انتخاب رشته و پذیرش در دانشگاه، براساس تراز کل صورت می گیرد. چراکه ممکن است دو داوطلب با تعداد پاسخ یکسان، به دلیل سختی و سطح بندی سؤالات، درصد های مشابهی را بدست نیاورند، زیرا در سوابق تحصیلی و سهیه کنکور متفاوت از یکدیگر باشند.

برای مثال یک داوطلب ممکن است ریاضیات را 80 درصد، شیمی را 65 درصد و فیزیک را 75 درصد در کنکور زده باشد و متقاضی دیگری همین درصدها را در کنکور ریاضی کسب کرده باشد. در این حالت نمرات سوابق تحصیلی و سهمیه هر دو داوطلب، مورد مقایسه و ارزیابی قرار می گیرد. در این صورت متقاضیان تراز کل متفاوتی را دریافت خواهند کرد. پس در نتیجه تراز یا نمره کل کنکور معیار انتخاب رشته و پذیرش در رشته دانشگاهی قرار می گیرد.

عوامل مؤثر در افزایش یا کاهش تراز کنکور

همواره سعی متقاضیان براین است که تراز کل خود را افزایش و رتبه کنکور را کاهش دهند. بنابراین لازم است که عواملی را که در تغییر تراز کنکور نقش دارند، شناسایی کنند. ازجمله مهم ترین فاکتورهایی که منجر به کاهش یا افزایش تراز کل داوطلبان می گردد، عبارت اند از :

• درصد دروس: هرچه داوطلبان که داوطلبین به تعداد بیشتری از سؤالات پاسخ درست بدهند، درصد بالاتری از هر درس بدست می آورند. درنتیجه تراز کل آنان افزایش خواهد یافت.
• سختی سؤالات: سؤالات کنکور سطح بندی شده و به سه سطح ساده، متوسط و دشوار تقسیم بندی می شوند. به تبعیت از آن، متقاضیان نیز با پاسخگویی به هریک سؤالات، امتیازات متفاوتی دریافت خواهند کرد. امتیاز و نمره ای که به سؤالات دشوارتر تعلق می گیرد، نسبت به سؤالات دیگر، تراز را به میزان بالاتری افزایش می دهد.
• عملکرد رقبا: ازآنجاکه مقصود از تراز، همسان سازی ارزش نمرات و درصدهای کسب شده و مقایسه وضعیت داوطلب با سایر شرکت کنندگان است، پس نمره هر داوطلب به صورت نسبی و در مقایسه با داوطلبان دیگر سنجیده می شود. پس به همین دلیل ممکن است دو داوطلب با درصدهای یکسان، تراز متفاوتی را در کنکور بدست بیاورند.

سؤالات متداول